Zarys historyczny

To wieś w dolinie potoku Kluszkowianka, położona u południowo - zachodnich podnóży Lubania, na wysokości 530 - 600 m n.p.m..

Początki wsi sięgają końca XIII lub początku XIV w., pierwsze pisane wzmianki pojawiają się w aktach z I ćwierci wieku XIV. Po czasy rozbiorów pozostawały Kluszkowce wsią królewską i wchodziły w skład starostwa czorsztyńskiego. WXVII w. funkcjonował tu folwark należący do starostwa. Do 1811 r. we wsi istniał kilkusetletni drewniany kościółek, który jednakże w tymże roku spłonął. W jego miejsce wzniesiono drewnianą dzwonnicę konstrukcji słupowej, krytą namiotowych dachem, podbitym gontem. Wart uwagi jest także współcześnie zbudowany kościół, pięknie wkomponowany w otaczający Kluszkowce krajobraz, przywodzący na myśl kościoły górskie Austrii i Szwajcarii.

Już w końcu XIX w. Kluszkowce znane były z wydobywanych tu andezytów (na górze Wdżar) i walorów letniskowych. Andezyty służyły, jako materiał budowlany i drogowy, tym cenniejszy, a charakteryzujący się dużym stopniem ogniotrwałości. Przed drugą wojną światowa przedsiębiorstwo wydobywcze było dużym zakładem pracy - zatrudniało ok. 300 osób, w oczywisty sposób wpływając na możliwość znalezienia pracy. Na południowych stokach góry Wdżar wciąż odnaleźć można pozostałości dawnych kamieniołomów.

Tradycja wsi letniskowej także jest w Kluszkowcach długa. Już w latach 30-tych XX w. w sezonie gościło tu do 100 osób, nie utraciły Kluszkowce charakteru turystyczno - wypoczynkowego i w kolejnych latach - były popularnym miejscem zwłaszcza wśród uczestników spływu Dunajcem. Na skutek budowy zapory i jeziora ewakuowano ponad 50 zagród z dolnej, południowej części wsi, w ostatecznym jednak bilansie powstanie Zbiornika Czorsztyńskiego jest zjawiskiem pozytywnym. Kluszkowce znacznie się rozbudowały, przenieśli się tu nie tylko mieszkańcy zalanej części wsi, ale także niemało dawnych mieszkańców Czorsztyna.

Nad brzegiem Jeziora - na półwyspie zwanym Stylchyn powstała Osada Turystyczna "Czorsztyn". Nie przypomina ona jednak wielu innych typowych osad tego rodzaju – gości e zamieszkać, bowiem mogą w zabytkowych domach przeniesionych z zalanych części tak Kluszkowiec jak i Maniów czy Czorsztyna.

Wrażliwość na piękno drewnianego budownictwa, zwróciła uwagę budowniczych zapory na możliwość stworzenia centrum hotelarsko-turystycznego na bazie willowo - uzdrowiskowych budynków "starego" Czorsztyna. Zostały one przeniesione z dna przyszłego Jeziora i wiernie odtworzone na półwyspie Stylchyn. Powstała w ten sposób Osada Turystyczna składa się z 20 historycznych budynków oraz zespołu piwniczek - "lamusów''.

Z konserwatorską precyzją odtworzono ich bryły zewnętrzne, natomiast wnętrza adaptowano do poziomu najwyższego standardu wymagań hotelarskich, zachowując równocześnie styl przełomu XIX/XX wieku. Na bazie przeniesionych budynków powstają tutaj: hotele, pensjonaty, restauracje, sale konferencyjne, punkt informacji turystycznej wypożyczalnie sprzętu sportowego i turystycznego. Budowane są też obiekty spor­towo-rekreacyj­ne: kąpieliska i plaże, kryta pły­walnia, korty te­nisowe, boiska sportowe i lodowi­sko.

Punktem centralnym Osa­dy jest restauracja Leopolda Szperlinga. Jest to rekonstrukcja dawnej, słynnej restauracji, mieszczącej się na skrzyżowaniu w "starym" Czorsztynie, która po latach funkcjonowania pod "jedynie słuszną" nazwą "Pieniny", powróciła na nowym miejscu do swego pierwotnego imienia. W willi "Bank" powstało natomiast nowoczesne centrum konferencyjne, z trzema salami konferencyjnymi (120, 30, 15 miejsc). Część Osady pełni funkcje muzealne. Zgromadzono tu oryginalne, wysoko podmurowane piwniczki - zwane "lamusami" oraz kompletną chatę kurną z Maniów.

Zapleczem rekreacyjno-sportowym Osady jest przystań żeglarska oraz zespół wyciągów narciarskich z pełnym węzłem gastronomicznym, na będącej dawnym stoż­kiem wulkanicznym - górze Wdżar. Dobrze przygotowane, sztucznie naśnieżane trasy narciarskie (1500 m długości i 150 m różnicy poziomów) oraz północne nachylenie sto­ków zapewniają długi sezon "białego szaleństwa". Na Wdżar (767 m n.p.m.) warto wybrać się także w innych porach roku. Obok wspomnianych kamieniołomów atrakcyjność wzniesienia to przede wszystkim dosko­nałe widoki na Tatry, Pieniny, Magurę Spiską, Jezioro Czorsztyńskie i masyw Lubania - ten punkt widokowy oceniany jest, jako jeden z najlepszych na całym Podtatrzu - warto więc się na niego wybrać. Wzniesienie zbudowane jest z andezytów - skał pocho­dzenia magmowego, niezwykle rzadkich w całych Beskidach Zachodnich. Niezwykłość tego miejsca doceniono w legendach - wg miejscowych opowieści na szczycie góry istniało niegdyś miasto, jednak jego mieszkańcy prowadzili się tak źle, że za karę mia­sto zapadło się pod ziemię.

Przez Wdżar wiedzie szlak niebieski prowadzący na Lubań (1211 m n.p.m.), na który trzeba wędrować ok 2 godz. Także z Kluszkowiec niedaleko jest do wspomina­nego Rezerwatu Modrzewie. U podnóży Wdżaru położona jest na wysokości 653 m n.p.m. Przełęcz Snozka, zwana także Przełęczą Krośnicką. Snozka rozdziela Gorce od Pienin oraz dolinę Dunajca (stanowiącą dziś dno zbiornika) od doliny Krośnicy. Ciekawostką jest znajdujący się tu pomnik autorstwa Władysława Hasiora poświęcony podhalańskim bohaterom utrwala­nia władzy ludowej. Przez pewien czas stanowiąca część pomnika pionowa kon­strukcja z rodzajem piszczałek wydawała dźwięki na wietrze, dziś jednak "Żelazne Organy" milczą.

Opracowanie: MartaMichałowicz-Kubal, Grzegorz Kubal
„Wokół Jeziora Czorsztyńskiego”