Gulasz Czorsztyński i Krzun Wielkanocny propozycją na listę produktów tradycyjnych!

5 marca 2020 r. tj. w miniony czwartek delegacja Gminy Czorsztyn reprezentowana przez Tadeusza Wacha Wójta Gminy Czorsztyn, Artura Majerczaka Dyrektora Centrum Kultury Gminy Czorsztyn, Stanisława Chmiela Przewodniczącego Rady Gminy Czorsztyn a także gospodynie z Koła Gospodyń Wiejskich w Czorsztynie wraz z muzyką góralską uczestniczyła w spotkaniu małopolskiej Rady ds. Produktów Tradycyjnych i Dziedzictwa Kulinarnego, której przewodniczy wicemarszałek Łukasz Smółka.

Podczas spotkania oceniano wnioski o wpis na Listę Produktów Tradycyjnych, w tym dwa pochodzące z Gminy Czorsztyn. Zarówno Gulasz Czorsztyński, jak również Krzon Wielkanocny uzyskał rekomendację Rady, a w chwili obecnej te tradycyjne perełki regionalnej kuchni czekają na ostatni etap, jakim jest zatwierdzenie produktów na ogólnopolską listę produktów tradycyjnych i uzyskanie certyfikatu jakości i oryginalności przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Poniżej kilka słów o wspomnianych potrawach, które jako uzasadnienie znalazły się w przygotowanych przez Centrum Kultury Gminy Czorsztyn wnioskach.

Gulasz Czorsztyński

W miejscowej tradycji kulinarnej Gulasz Czorsztyński jest obecny od dawna. Starsi mieszkańcy pamiętają go z kuchni babć i mam, co wskazuje że był znany co najmniej od początku minionego stulecia, a w latach 50. i 60. XX wieku gotowano go powszechnie jako danie obiadowe. Przepis był przekazywany ustnie z pokolenia na pokolenie i nie było zapisu tej receptury. Dopiero w latach 60-tych XX wieku kobiety z Koła Gospodyń Wiejskich w Czorsztynie usystematyzowały recepturę na podstawie przekazów ustnych. Podstawowymi surowcami do przygotowania Gulaszu Czorsztyńskiego jest: mięso baranie lub wieprzowe, ziemniaki, kapusta, jajka, mąka, cebula, czosnek, sól, pieprz, ostra papryka, ziele angielskie. Od początku organizowania lokalnych konkursów potraw regionalnych Koło Gospodyń Wiejskich z Czorsztyna rokrocznie bierze w nich udział. Już w pierwszym tego typu konkursie w roku 1995 był prezentowany m.in. Gulasz Czorsztyński.

W Czorsztynie, 10 sierpnia 2019 roku, podczas XXIV Konkursu Potraw Regionalnych i Targów Produktu Regionalnego i Górskiego rozstrzygnięty został regionalny półfinał konkursu ,,Bitwa Regionów”. W szranki stanęło 10 Kół Gospodyń Wiejskich. Do konkursu został zgłoszony również Gulasz czorsztyński, przygotowany przez KGW Czorsztyn. Okazał się on daniem zwycięskim, co stanowiło przepustkę do udziału w ogólnopolskim konkursie  „Bitwa Regionów” przeprowadzonym podczas Międzynarodowych Targów „Smaki Regionów” w Poznaniu, skąd również przywieziono nagrodę.

Gulasz Czorsztyński jest gotowany do dnia dzisiejszego w domostwach czorsztyńskich.  Wielką popularnością cieszy się też na wszelkich biesiadach plenerowych, jarmarkach i innych imprezach promujących produkty lokalne. Ciesząc podniebienia degustatorów, zdobywa zacne miejsca w konkursach kulinarnych, które odbywają się na terenie Spisza, Orawy, Podhala i nie tylko.

Krzun wielkanocny

Pochodzenie chrzanu jako rośliny nie jest do końca potwierdzone. Bylina ta zwana też jest słowiańskim żeń-szeniem, prawdopodobnie pochodzi z basenu Morza Śródziemnego lub gdzieś z ziem byłego Związku Radzieckiego. W IX wieku uprawiany był przez Słowian. Znany był też już w XIII wieku w Niemczech i Danii. Używano go jako przyprawy czy leku  i tak jest do dzisiaj. W XVI wieku zawędrował do Anglii, skąd z kolei zawędrował do Ameryki Północnej. Aby zjeść chrzan wcale nie trzeba go kupować czy uprawiać. W całej Europie, ale również Azji, Nowej Zelandii czy Ameryce Północnej można go spotkać jako roślinę dziko rosnącą, zwłaszcza tam gdzie podłoże jest wilgotne. Trudno też dokładnie określić, kiedy chrzan trafił do Polski. Wiele źródeł mówi o jego pojawieniu się na ziemiach polskich w wiekach średnich.

Według informacji uzyskanych w Sromowcach Niżnych z dawnych przekazów ustnych Krzun jest potrawą wielkanocną od niepamiętnych czasów. Tradycyjnie w Wielki Piątek wykopuje się chrzan. Oczyszczony trze się na tarce o jak najdrobniejszych „oczkach”. Jest to trudna i uciążliwa praca. Korzeń chrzanu jest twardy, więc tarka musi być ostra. Unosząca się w powietrzu, podczas tarcia chrzanu, woń drażni oczy i nos. Im drobniej starty, tym więcej aromatu uwolni. Jest to tak zwany wyciskacz łez. Przez tą charakterystyczną cechę stał się symbolem Wielkanocy. Przypomina bowiem gorycz męki Chrystusa i ocet, którym go pojono przed śmiercią.

Do dnia dzisiejszego kultywowana jest tradycja, że zdecydowana większość składników, z których przygotowuje się Krzun wielkanocny czyli przede wszystkim chrzan, jajka, swojska kiełbasa i szynka są święcone w kościele w Wielką Sobotę, podczas tradycyjnego święcenia pokarmów.

Tradycyjnie uważa się, że chrzan daje krzepę, siłę i zdrowie. Aby to sobie zapewnić każdy musi zjeść tę potrawę w Wielkanoc. Dawny zwyczaj głosi, że kto zje trochę chrzanu ze święconki to może bezkarnie jeść wszystkie wielkanocne smakołyki.

Zarówno Dyrektorowi CKG, jak również Gospodyniom serdecznie gratulujemy i trzymamy kciuki za dalsza ocenę.

                                                                                                                     Opr. Aneta Markus

Gulasz Czorsztynski i Krzun Wielkanocny - Galeria